Sức đề kháng bất ngờ của kinh tế Nga

Theo đánh giá của báo Pháp "Le Monde" số ra ngày 4/3, nước Nga đã tránh được suy thoái và kịp rút ra bài học từ những cuộc khủng hoảng trước đây, bất chấp việc các hoạt động kinh tế vẫn tiếp tục bị đóng băng. "

Le Monde" dẫn đánh giá của Natalia Orlova - nhà kinh tế hàng đầu của Ngân hàng Alfa - cho rằng bất chấp lệnh trừng phạt từ phương Tây và các biện pháp trả đũa do Moskva đưa ra khiến cho nhập khẩu hàng hóa giảm tới 40%, Tổng sản phẩm Quốc nội (GDP) của Nga vẫn tiếp tục tăng trưởng 0,6% trong năm 2014. Điều này cho thấy nền kinh tế nước này đã chứng tỏ có sức bền và khả năng kháng cự khá tốt.

Tuy vậy, triển vọng không thực sự sáng sủa vào năm 2015, với dự báo nước Nga khó tránh khỏi suy thoái và GDP có thể giảm từ 2% đến 3%. Chuyên gia kinh tế Nga nhận xét: “Mức độ đi xuống này thấp hơn nhiều so với thời kỳ cuộc khủng hoảng kinh tế năm 1998 (-5,3%) và năm 2009 (-7,8%), nhưng đủ để người dân Nga cảm thấy rằng họ còn khá lâu mới quay trở lại giai đoạn tăng trưởng khoảng 4%/năm như trước đây”.

Cơ sở khai thác dầu LUKOIL của Nga tại mỏ dầu Korchagin ở biển Caspie. .

Phát biểu tại một cuộc hội thảo về kinh tế Nga tổ chức tại Paris ngày 2/3, bà Natalia Orlova cho rằng các dự báo về sự co lại của nền kinh tế này được đưa ra gần đây tương đối khiêm tốn, khác với giai đoạn 2009. Mối đe dọa lớn nhất đối với nước Nga, vốn là một trong những đầu tàu phát triển mạnh nhất trong Nhóm các nền kinh tế mới nổi lớn (BRICS), gồm Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi, từ nay chính là tình trạng kinh tế trì trệ.

Trong một bài viết trên tạp chí của Ngân hàng Trung ương Phần Lan (Bofit) gần đây, hai chuyên gia kinh tế Alexey Kudrin và Evsey Gurvich đã nhắc lại nước Nga đã trải qua giai đoạn phát triển nhanh từ năm 1998-2008, trong đó GDP đã tăng tới 83%, năng suất lao động tăng 70%, chi đầu tư tăng gấp đôi...

Từ năm 2000-2008, GDP của Nga tăng bình quân 6,9% hàng năm, trước khi giảm xuống còn trên dưới 1% từ năm 2009-2013. Song song với dòng ngoại tệ khá lớn chảy vào, một phần lớn do nguồn thu từ dầu mỏ và khí đốt, trong giai đoạn sau này nước Nga cũng chứng kiến sự ra đi của nguồn vốn ước tính lên tới 285 tỷ USD từ năm 2009-2013.

Bất chấp sự thay đổi đáng kể của bức tranh kinh tế Nga, thu nhập từ lương tiếp tục tăng trong năm 2014. Bà Orlova nhận định việc người Nga có sở thích mua sắm là điều khá rõ ràng, nhưng tình trạng lạm phát cao có khả năng đe dọa mô hình kinh tế nội địa được thúc đẩy bởi chi tiêu của các hộ gia đình. Theo hai chuyên gia Kudrin và Gurvich, đó chỉ là sự "nhập khẩu tăng trưởng" nhờ nguồn thu nhập từ dầu khí. Giá tiêu dùng đã tăng 11,4% trong tháng 12/2014 và tăng 16% hiện nay.

Tổng thống Vladimir Putin phát biểu tại Diễn đàn đầu tư "Nước Nga kêu gọi" ở Moskva

 cuối năm 2014, trong đó ông nhấn mạnh kinh tế Nga vẫn phát triển ổn định..

Lạm phát vẫn khá cao một phần do nguồn cung thiếu. Nga không còn khả năng sản xuất thêm, do đó không có khả năng đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng. Nước này cũng đang rơi vào tình trạng thiếu nhân lực do dân số giảm rất nhanh. Năm 1989, có 44 triệu người dưới 20 tuổi, nhưng con số này giảm xuống chỉ còn 30 triệu người vào năm 2012

Hơn nữa, áp lực lên tỷ giá của tất cả các nền kinh tế mới nổi, có liên quan với sự thay đổi chính sách tiền tệ của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED), không thể giúp cho Ngân hàng Trung ương Nga đưa lạm phát quay trở lại đúng đường ray mong muốn (4-4,5%).

Bà Orlova nói: “Nền kinh tế gần như bị đóng băng. Tình trạng trì trệ có thể kéo dài. Đầu tư ít thường liên quan đến chất lượng môi trường kinh doanh và thể chế: Nga bị coi là chưa bảo vệ đầy đủ quyền sở hữu, có nhiều lỗ hổng về luật pháp, nạn tham nhũng, quan liêu”. Theo chuyên gia kinh tế Tania Sollogoub của Ngân hàng Crédit Agricole, Pháp, năm 2012, khi phải đối mặt với tình trạng tăng trưởng chậm lại, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã tiến hành tự do hóa nền kinh tế.

Tuy nhiên, ông đã lựa chọn mô hình tư bản nhà nước và tập trung hết quyền lực vào trong tay. Điều này đã không có lợi để thúc đẩy đầu tư. Từ hai năm nay, các nhà đầu tư nước ngoài liên tục than phiền về tham nhũng. Họ cũng lo ngại về nguy cơ can thiệp quá lớn của Nhà nước.

Thực tế nước Nga vẫn có rất nhiều thế mạnh. Moskva đã rút ra bài học từ các cuộc khủng hoảng tỷ giá lần trước. Chính sách tiền tệ tương đối cân bằng và tỷ lệ nợ nước ngoài thấp, mặc dù giá dầu giảm mạnh gần đây. Thế nhưng sự phụ thuộc vào xuất khẩu dầu khí vẫn rất lớn.

 Bà Orlova nói: “Với chế độ tỷ giá cố định, ngân sách của Nga chỉ cân bằng nếu như giá dầu lên tới 110 USD/thùng. Khi đồng ruble thả nổi, ngân sách có thể cân bằng với giá dầu ở mức 70 USD/thùng”. Mặc dù Nga chưa tỏ ra thiếu khả năng đối phó với các biến động lớn từ bên ngoài, nhưng nguy cơ vẫn rất lớn. Dòng vốn chảy khỏi nền kinh tế ra nước ngoài đã tăng gấp đôi trong hai năm nay, có thể lên tới 20 tỷ USD. Nhiều nhà kinh tế cho rằng vấn đề kiểm soát dòng vốn có thể sẽ lại được đề cập đến trong thời gian tới.